Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ

Είναι στιγμές που η ιστορία γίνεται πιο επίκαιρη από τις ειδήσεις...

Χρόνος: 426 π.Χ. Τόπος: Κεντρικό Αιγαίο.
Η Μήλος, η οποία είχε σταθεί αποφασιστικά έξω από την αθηναϊκή συμμαχία, αρχίζει να απασχολεί έντονα την αθηναϊκή υπερδύναμη.

Χρόνος: 425 π.Χ. ( ο χρόνος πριν από τον Χριστό μετρά ανάποδα). Ίδιος τόπος.
Κάτω από την επιρροή του Αλκιβιάδη, οι Αθηναίοι αποφασίζουν να δώσουν τέλος στην ανεξαρτησία των Μηλίων.

Η πόλη της Μήλου πολιορκείται από ξηρά και θάλασσα και παραδίδεται άνευ όρων.
Όλοι οι άνδρες σε στρατεύσιμη ηλικία καταδικάζονται σε θάνατο, οι υπόλοιποι κάτοικοι εξανδραποδίζονται (πωλούνται ως δούλοι) και το νησί αποικείται από Αθηναίους κληρούχους.

Τα ιστορικά σχόλια
Η κατάκτηση της Μήλου από την αθηναϊκή υπερδύναμη είναι αξιοσημείωτη, όχι τόσο για την αυστηρή μεταχείριση των Μηλίων, όσο για την απρόκλητη επίθεση της Αθήνας χωρίς καμμία, έστω λογικοφανή, πρόφαση.

Στη συνομιλία Αθηναίων και Μηλίων, ο Θουκυδίδης καταγράφει ανάγλυφα το γεγονός. Στο διάλογο αυτό οι Αθηναίοι δηλώνουν απροκάλυπτα ότι είναι φυσικός νόμος οι ισχυροί να κυβερνούν τους ασθενέστερους.

Ο Θουκυδίδης χρησιμοποίησε επιδέξια το διάλογο για να δείξει το αγέρωχο πνεύμα των Αθηναίων, πλημμυρισμένο από προπέτεια, την παραμονή της επιχείρησης που προοριζόταν να προξενήσει σημαντική αντεκδίκηση και να εξευτελίσει την πόλη των Μηλίων, προκαλώντας "μικροζημιές" στους Αθηναίους.

Απόσπασμα από το διάλογο Μηλίων και Αθηναίων
Μήλιοι: Καὶ πῶς χρήσιμον ἂν ξυμβαίη ἠμῖν δουλεῦσαι, ὥσπερ καὶ ὑμὶν ἄρξαι;

Ἀθηναῖοι: Ὅτι ὑμὶν μὲν πρὸ τοῦ τὰ δεινότατα παθεῖν ὑπακοῦσαι ἂν γένοιτο, ἡμεῖς δὲ μὴ διαφθείραντες ὑμᾶς κερδαίνοιμεν ἄν.

Μήλιοι: Ὥστε δὲ ἡσυχίαν ἄγοντας ἡμᾶς φίλους μὲν εἶναι ἀντὶ πολεμίων, ξυμμάχους δὲ μηδετέρων, οὐκ ἂν δέξαισθε;

Ἀθηναῖοι: Οὐ γὰρ τοσούτον ἡμᾶς βλάπτει ἡ ἔχθρα ὑμῶν ὅσον ἡ φιλία μὲν ἀσθενείας, τὸ δὲ μῖσος δυνάμεως παράδειγμα τοῖς ἀρχομένοις δηλούμενον.

Μήλιοι: Σκοποῦσι δ' ὑμῶν οὕτως οἱ ὑπήκοοι τὸ εἰκός, ὥστε τούς τε μὴ προσήκοντας καὶ ὅσοι ἄποικοι ὄντες οἱ πολλοὶ καὶ ἀποστάντες τινὲς κεχείρωνται ἐς τὸ αὐτὸ τιθέασιν;

Ἀθηναῖοι: Δικαιώματι γὰρ οὐδετέρους ἐλλείπειν ἡγοῦνται, κατὰ δύναμιν δὲ τοὺς μὲν περιγίγνεσθαι, ἡμᾶς δὲ φόβῳ οὐκ ἐπιέναι( ὥστε ἔξω καὶ τοῦ πλεόνων ἄρξαι καὶ τὸ ἀσφαλὲς ἠμῖν διὰ τὸ καταστραφῆναι ἂν παράσχοιτε, ἄλλως τὲ καὶ νησιῶται ναυκρατόρων, καὶ ἀσθενέστεροι ἑτέρων ὄντες, εἰ μὴ περιγένοισθε.

Θουκυδίδου Ιστοριών, Βιβλίο Ε, 92

Ελεύθερη απόδοση:
Μήλιοι: Και πώς θα μπορούσε να μας φανεί χρήσιμο το να είμαστε σκλάβοι σας, όπως για σας θα είναι χρήσιμο το να είστε οι κυρίαρχοι;

Αθηναίοι: Διότι για σας θα είναι όφελος το να υποταχθείτε προτού υποστείτε τα χειρότερα, ενώ για μας κέρδος το να μην υποστούμε μικροζημιές προξενώντας την δική σας καταστροφή.

Μήλιοι: Λέτε λοιπόν ότι δεν θα δεχτείτε το να υπάρχουμε εν ειρήνη, το να είμαστε φίλοι αντί εχθροί, το να παραμένουμε ουδέτεροι μη συμμαχώντας με κανέναν;

Αθηναίοι: Όχι. Δεν μας βλάπτει τόσο η εχθρότητά σας όσο το να θέλετε να παραμένετε αδύναμοι. Στα μάτια των υπόλοιπων υπηκόων μας, η στάση σας είναι απόδειξη ότι είμαστε αδύναμοι, ενώ το να μας μισείτε απόδειξη ότι είμαστε δυνατοί.

Μήλιοι: Έτσι θεωρούν την ισότητα οι υπήκοοί σας, ώστε να βάζουν στην ίδια κατηγορία όλους αυτούς που δεν ανήκουν σε εσάς και εκείνους που έχουν υποταχθεί από εσάς; (είτε τις περισσότερες φορές τους δικούς σας άποικους, ενώ άλλες φορές τους αποστάτες υπήκοους).

Αθηναίοι: Θεωρούν ότι κανένας δεν έχει το δικαίωμα να ξεφύγει και ότι αυτοί που διατηρούν την ελευθερία τους το οφείλουν στη δύναμή τους. Πιστεύουν ότι δεν τους επιτιθέμεθα επειδή φοβόμαστε. Ώστε, εκτός από τη διεύρυνσή της μας, θα μας προσφέρατε ασφάλεια με το να υποταχθείτε. Ειδικά αν εσείς, μία νησιωτική δύναμη και ασθενέστεροι από άλλους νησιώτες, αποτυγχάνατε να παρουσιάσετε τους εαυτούς σας ισχυρότερους μιας θαλασσοκράτειρας.

Τι έπαθαν οι Αθηναίοι
Οι Αθηναίοι αρχικώς πολιόρκησαν τη Μήλο με μία χαλαρή πολιορκία, η οποία εν συνεχεία συνεσφίχθη και κατέληξε στη σφαγή όλων των Μηλίων ικανοπόλεμων "τρομοκρατών-επαναστατών".
Ανάμεσα στις δύο πολιορκίες, τις δύο "φάσεις", οι Μήλιοι έσπασαν την πολιορκία και βγήκαν προς αναζήτηση σιταριού για να τραφούν. Κατά την έξοδο αυτή έχασαν τη ζωή τους πάρα πολλά παλικάρια των κραταιών Αθηναίων που φυλούσαν τους αποστάτες στο όνομα της τότε "νομιμότητας".
Είκοσι περίπου χρόνια μετά, οι Αθηναίοι επλήγησαν. Αυτήν τη φορά όχι από τους Μηλίους (που πολύ θα ήθελαν να είχαν καταφέρει αυτό το θανάσιμο χτύπημα), αλλά από τους φίλους των Μηλίων, τους Λακεδαιμονίους.

Τι διδάσκει η ιστορία
Η μούσα της ιστορίας γνώρισε κατά καιρούς αρκετές υπερδυνάμεις. Υπερδυνάμεις που ήταν διαφορετικές ως προς τις λεπτομέρειές τους, αλλά παρόμοιες ως προς τις μεθόδους και την κατάληξή τους.

Το μάθημα που διδάσκει η υβριστική, πολλές φορές παρουσία τους, είναι το εν ολίγοις πάθημα όλων. Καμμία υπερδύναμη δεν μένει ες αιεί κυρίαρχη, αλλά αντικαθίσταται εν τη ιστορική ρύμη από νέες αυτοκρατορίες. Ποιός θα μπορούσε να φανταστεί ότι στους Έλληνες θα επικρατούσαν Ρωμαίοι, στους Ρωμαίους Βυζαντινοί, στους Βυζαντινούς Τούρκοι και ότι από εκεί, με πολλά ενδιάμεσα στάδια, θα έμεναν στο τέλος μόνοι οι Αμερικανοί;

Ο υπομονετικός ιστορικός παρατηρητής είναι ο μόνος που δικαιώνεται στο τέλος. Το ποιά είναι η αλήθεια θα φανεί, και αν είναι την άνοδο να ακολουθήσει η πτώση, αρκεί να μην είμαστε το μαξιλαράκι που θα δεχτεί το γδούπο της.