ΟΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ

Οἱ προσωπικές ἀντιλήψεις του ἱστορικοῦ ἀποκαλύπτονται ἀπό τόν τρόπο, , με τόν οποίο αντιμετωπίζει τις δύο χαρακτηριστικότερες προσωπικότητες τῆς ἐποχῆς του , τόν Περικλή καί τόν Ἀλκιβιάδη . Ο Περικλῆς παρουσιάζεται ὡς πρότυπο ἡγέτῃ , ὁ ὁποῖος κυβερνᾷ με τήν πλήρη ἔννοια του ὅρου , καθοδηγώντας τούς Ἀθηναίους πρός τῇ λήψῃ τῶν ορθότερων ἀποφάσεων . Ο θάνατος του οδήγησε στῇ δραματική ἀλλαγή τῶν συνθηκῶν του πολέμου καί στην τελική κατάρρευση τῆς ἀθηναϊκῆς ἡγεμονίας , ἀποδεικνύοντας τῇ βαρύτητα που αποδίδει ὁ Θουκυδίδης στην ἀξία τῆς προσωπικότητας για τήν εξέλιξη τῆς ἱστορίας . Ο Ἀλκιβιάδης παρουσιάζεται ἐπίσης ὡς μια χαρισματική προσωπικότητα . Ἄν καί δεν διακρινόταν ἀπό τις ίδιες ηθικές αρχές καί τούς ὑψηλούς στόχους του Περικλή, , ήταν ἐξαιρετικά ἱκανός , ὅπως αποδείχθηκε ἀπό τις πολιτικές καί στρατηγικές κινήσεις καί τήν ευφυέστατη ρητορία του . Ἴσως , ἐξάλλου , ὁ Ἀλκιβιάδης καί ὁ Θουκυδίδης νᾷ συναντήθηκαν κατά τήν ἐξορία τούς στῇ Θρᾴκη , ὅπου είχαν καταφύγει καί οἱ δύο κατά τά τελευταία χρόνια του πολέμου . Η προσδιορισμός τῶν πολιτικῶν πεποιθήσεων του Θουκυδίδη δεν εἶναι εὔκολος , καθώς ὁ ἱστορικός , ὡς ὑπόδειγμα ἀντικειμενικότητας , ἀποφεύγει οποιαδήποτε έκφραση προσωπικῶν προτιμήσεων ἤ δυσαρέσκειας, , βασισμένη στην ἀτομική του διάθεση καί όχι σε ἀντικειμενικά καί λογικά θεμελιωμένα κριτήρια . Ὡστόσο κάποια σχόλια του ὁδηγοῦν στο συμπέρασμα ὅτι εἶναι ορθότερη ἡ άποψη, , ἡ ὁποία τόν συνδέει με τήν ἀριστοκρατική παράταξη. . Ο Θουκυδίδης εἶναι βέβαια ἔνας ὑμνητής τῆς Ἀθηναϊκῆς δημοκρατίας , ὅπως ὅμως αὐτή λειτουργούσε τήν ἐποχή που ὁ Περικλῆς διατηρούσε τόν απόλυτο έλεγχο τῆς πόλης. . Τό πολίτευμα αὐτό , ὅπως ἔγραψε ὁ ἴδιος ὁ ἱστορικός , ήταν « λόγῳ μέν δημοκρατία , ἔργω δέ του πρώτου ἀνδρός ἀρχή » ( (Β' ( 65). 65). 65). Φαινομενικά τήν ἐξουσία εἶχε ὁ δῆμος , ὁ ὁποῖος ὅμως καί οδηγείτο στῇ λήψῃ τῶν σωστῶν ἀποφάσεων ἀπό τῇ χαρισματική προσωπικότητα ἑνός λαμπροῦ ἡγέτῃ . Έτσι ὁ Θουκυδίδης φαίνεται νᾷ ἑρμηνεύει τό πολίτευμα τῆς Ἀθήνας μέσα ἀπό τήν προοπτική ἑνός θιασώτῃ τῆς κυριαρχίας τῶν ἀρίστων . Ὅταν μετά τόν θάνατο του Περικλή ἡ δημοκρατία μετατράπηκε σε ὀχλοκρατία καί ὁ δῆμος , παρασυρόμενος ἀπό ανεύθυνους καί απερίσκεπτους δημαγωγούς , διέπραξε σωρεία πολιτικῶν σφαλμάτων , ὁ Θουκυδίδης καυτηρίασε τήν ανικανότητα τῶν ἡγετῶν νᾷ καθοδηγήσουν σωστά τό πλῆθος καί τήν τάση τούς νᾷ φέρονται ἀπό τις επιδημίες τῆς μάζας καί νᾷ κολακεύουν τῇ λαϊκή πλειοψηφία .
Τό 411 ἡ Ἀθηναϊκή δημοκρατία ανατράπηκε για ἔνα σύντομο χρονικό διάστημα ἀπό μια ὁμάδα ὀλιγαρχικῶν καί ἡ ἐξουσία ἀνατέθηκε σε ἔνα συμβούλιο τετρακοσίων μελῶν . Ο Θουκυδίδης ἀποκαλύπτει στο έργο του τῇ συμπάθεια του για τόν ῥήτορα Ἀντιφῶντα , τόν ἡγέτῃ τῆς πολιτικῆς ἀνατροπῆς , ἀλλά ὡς ἀντικειμενικός καί μετριοπαθής παρουσιαστής καί κριτής τῶν γεγονότων δεν μπορούσε νᾷ μή στηλιτεύσει τῇ σκληρότητα τῶν μεθόδων που χρησιμοποίησαν οἱ τετρακόσιοι για νᾷ διατηρήσουν τήν ἐξουσία ( Ἡ ( Ἡ'' 68-70). 68-70). Υποστήριξε ὅμως τῇ νέα μεταρρύθμιση του πολιτεύματος , ἡ ὁποία ἀνέτρεψε τούς τετρακόσιους καί παρέδωσε τήν ἐξουσία σε μια συνέλευση, , αποτελούμενη ἀπό πέντε χιλιάδες πολίτες ( δηλαδή ὅσους υπερείχαν με βάσῃ τήν περιουσία καί συμμετείχαν στην ἄμυνα τῆς πόλης με τόν προσωπικό οπλισμό τούς ), καταργώντας τήν πληρωμή ἐπιδομάτων στους Ἀθηναίους για τήν κατοχή δημοσίου ἀξιώματος . Κατά τῇ γνώμη του ἡ μεταβολή αὐτή θα ἀπέτρεπε τις υπερβολές τῆς δημοκρατίας , ἐνῶ δεν χαρακτηριζόταν ἀπό τις ἀκρότητες τῆς περιορισμένης ὀλιγαρχίας ( Ἡ ( Ἡ'' 97). 97).
Εἶναι βέβαιο ὅτι ἡ πολιτική δράσῃ εἶχε ἀπασχολήσει τόν Θουκυδίδη . Ο ἴδιος ἐξάλλου αποδίδει στον Περικλή τόν βαρύ απαξιωτικό χαρακτηρισμό του « ἀχρείου » ( (Β΄ ( 40) 40) 40) για όποιον ἀποφεύγει τήν ενασχόληση με τις ὑποθέσεις τῆς πόλης. . Ἐκείνη τήν ἐποχή , καθώς τά περισσότερα ἀξιώματα του δημοκρατικοῦ πολιτεύματος απονέμονταν με κλήρωση, , ἔνας φιλόδοξος νέος μπορούσε νᾷ επηρεάσει τά κοινά κατ' ἀρχάς συμμετέχοντας ὡς ὁμιλητής στις συνεδριάσεις τῆς Ἐκκλησίας του Δήμου καί στῇ συνέχεια ἐπιδιώκοντας τήν ἐκλογή του στο ἀξίωμα του στρατηγοῦ , μία ἀπό τις λίγες θέσεις που απονέμονταν με ψηφοφορία . Κατά τῇ νεότητα του , σε ἡλικία περίπου εἴκοσι πέντε με τριάντα ἐτῶν , ὁ ἱστορικός βίωσε τήν έναρξη καί τά πρῶτα χρόνια του πολέμου , ἔλαβε μέρος στις θυελλώδεις συνεδριάσεις τῆς Ἐκκλησίας του Δήμου κατά τήν ἀποστασία τῶν Μυτιληναίων καί τήν πολιορκία τῶν Πλαταιῶν καί επιβίωσε ἀπό τις συνεχεῖς επιδρομές τῶν Λακεδαιμονίων στην ύπαιθρο τῆς Ἀττικῆς καί τόν φοβερό λοιμό, , ἀπό τόν οποίο πάντως ασθένησε καί ὁ ἴδιος .