Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΚΑΙ Η ΕΞΟΡΙΑ ΤΟΥ ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ

Μόλις ἔφθασε στῇ νόμιμη ἡλικία , ὁ Θουκυδίδης ἀνέλαβε τῇ διεξαγωγή τῶν ἐπιχειρήσεων στῇ Θρᾴκη Θρᾴκη (424 (424 π . Χ .), καθώς οἱ προσωπικές σχέσεις του με τήν περιοχή τόν καθιστούσαν τόν πλέον κατάλληλο Αθηναίο γι' αὐτή τήν ἀποστολή . Εἶναι πολύ πιθανό ὅτι , προτού του ανατεθεί μια τόσο σημαντική εὐθύνη , εἶχε ἤδη λάβει μέρος σε άλλες εκστρατείες. . Εἰδικά ὁ τρόπος , με τόν οποίο παραθέτει τις ἐπιχειρήσεις του στρατηγοῦ Δημοσθένη στην Αἰτωλία , τό 426 π . Χ ., δίνει τήν εντύπωση ὅτι ὑπῆρξε αὐτόπτης μάρτυρας , συμμετέχοντας στο εκστρατευτικό σῶμα που ἔστειλαν οἱ Ἀθηναῖοι στην περιοχή . Ἴσως ὅμως οἱ πληροφορίες του ὀφείλονται σε φιλική σχέση με τόν Δημοσθένη , ὁ ὁποῖος ἐνδεχομένως έδινε στοιχεῖα στον ιστορικό, , καθώς οἱ ἐπιχειρήσεις του παρουσιάζονται συχνά με αρκετές λεπτομέρειες. .
Ο Θουκυδίδης ἀνέλαβε στρατιωτική διοίκηση σε ἔνα κρίσιμο σημείο του πολέμου . Μετά ἀπό αλλεπάλληλες επιτυχίες ἡ Αθήνα εἶχε ὁδηγήσει τῇ Σπάρτη στα ὅρια τῆς ἀντοχῆς τῆς . Οἱ ἐπιχειρήσεις στην Πύλο καί στα Κύθηρα είχαν ἐξασφαλίσει στους Ἀθηναίους πολύτιμες βάσεις στα ὅρια του λακωνικοῦ κράτους , τό οποίο ἀπειλεῖτο με εξέγερση τῶν εἱλώτων . Οἱ Σπαρτιάτες κατόρθωσαν νᾷ ανατρέψουν τήν κατάσταση χάρη σε μια χαρισματική προσωπικότητα , τόν Βρασίδα, , ὁ ὁποῖος μετέφερε τόν πόλεμο στο βόρειο Αιγαίο, , στην περιοχή τῆς Αμφίπολης, , πολύ κοντά στα πολύτιμα μεταλλεία χρυσοῦ του Παγγαίου . Η ἀποστολή του Θουκυδίδη προέβλεπε τήν ανάσχεση του Βρασίδα καί τήν προστασία τῶν μεταλλείων καί τῶν ἀθηναϊκῶν δέσεων στην περιοχή . Τά γεγονότα που ακολούθησαν τά περιγράφει ὁ ἴδιος με ἀρκετά συνοπτικό τρόπο στο Δ' βιβλίο (102-107). (102-107). (102-107). Ο Βρασίδας εμφανίστηκε αἰφνιδιαστικά στην Αμφίπολη στις όχθες του Στρυμόνα , ἐνῶ ὁ Θουκυδίδης βρισκόταν στῇ Θάσο με ἑπτά ἀθηναϊκά πλοῖα .
Ο Θουκυδίδης , ὑπό τόν στρατηγό Ευκλή, , ἔσπευσε σε βοήθεια τῆς μικρής ἀθηναϊκῆς φρουράς , ἡ ὁποία προστάτευε τήν πόλη, , ἀλλά ἔφθασε ἀργά . Ο Βρασίδας εἶχε κατορθώσει νᾷ καταλάβει τήν Αμφίπολη, , ὁ Θουκυδίδης ὅμως διαφύλαξε για τούς Ἀθηναίους τό επίνειο τῆς , τήν Ἠιόνα . Η άφιξη τῶν ἐνισχύσεων καθυστέρησε λόγῳ τῆς κακοκαιρίας, , ἀλλά καί τῆς ἀργοπορίας τῆς φρουράς τῆς Αμφίπολης νᾷ εἰδοποιήσει τόν Θουκυδίδη , ὁ ὁποῖος με κατώτερες δυνάμεις κατόρθωσε νᾷ ἀπωθήσει δύο ἐπιθέσεις του Βρασίδα. . Παρά τις προσπάθειες του θεωρήθηκε ὑπεύθυνος για τήν ἀπώλεια τῆς Αμφίπολης καί , μάλιστα , όχι λόγῳ ανικανότητας, , ἀλλά συνεννόησης με τόν εχθρό. . Κλήθηκε στην Αθήνα για νᾷ ἀντιμετωπίσει τις κατηγορίες, , ἀλλά θεώρησε καλύτερο νᾷ μή διακινδυνεύσει , καί εξορίσθηκε. . Η δίκη ἐναντίον του ἴσως εκκινήθηκε ἀπό πολιτικά κίνητρα . Ἐάν μάλιστα ληφθεί υπόψη ὅτι ἐκείνη τήν περίοδο στην πολιτική σκηνή τῆς Ἀθήνας κυριαρχούσε ὁ δημαγωγός Κλέων , εἶναι εύκολο νᾷ υποτεθεί ὅτι αὐτός καί οἱ ὀπαδοί του αναμίχθηκαν στην εκδίωξη του Θουκυδίδη .
Η ἐξορία του ἱστορικοῦ διήρκεσε εἴκοσι ἔτη , διάστημα κατά τό οποίο εγκαταστάθηκε στῇ Θρᾴκη καί αφοσιώθηκε στῇ συγγραφή του ἔργου του . Ὅπως ἀναφέρει ὁ ἴδιος , συνέλεξε πολλές πληροφορίες με προσωπική ἐπιτόπια ἔρευνα , ἑπομένως , κατά τά εἴκοσι αὐτά χρόνια , ταξίδεψε με σκοπό νᾷ επισκεφθεί περιοχές που αποτέλεσαν θέατρα του πολέμου ἤ για νᾷ συναντήσει τούς πρωταγωνιστές του . Τό γεγονός ὅτι εἶχε απομακρυνθεί ἀπό τήν Αθήνα του έδωσε τῇ δυνατότητα νᾷ επισκεφθεί καί αντίπαλες πόλεις καί νᾷ συνομιλήσει με ἄτομα ἀπό τό στρατόπεδο τῶν Πελοποννησίων . Ἐξάλλου ὁ λεπτομερειακός τρόπος , με τόν οποίο παραθέτει ὅσα ανέφεραν διάφοροι ἀντίπαλοι τῶν Ἀθηναίων στις δημηγορίες τούς , ἴσως ἔχει ὡς ἀφετηρία τις επαφές που διατηρούσε με τό αντίπαλο στρατόπεδο. . Εἶναι πιθανό ὅτι επισκέφθηκε τήν Πελοπόννησο, , ἐνῶ ἡ διεξοδική περιγραφή τῆς τοπογραφίας τῶν Συρακουσών έδωσε ἀφορμή νᾷ υποτεθεί ὅτι ἔφθασε μέχρι τῇ Σικελία, , προκειμένου νᾷ επισκεφθεί τό δραματικότερο πεδίο του πολέμου .
Η ἐξορία του ἱστορικοῦ τελείωσε ὅταν , μετά τό τέλος του πολέμου πολέμου (404 (404 π . Χ .), εκδόθηκε ψήφισμα , τό οποίο ἐπέτρεπε τήν ἐπιστροφή ὅλων τῶν εξόριστων. . Εἰδικά για τόν Θουκυδίδη ἴσως εκδόθηκε νωρίτερα ειδικό ψήφισμα , τό οποίο εἶχε προταθεί στους Ἀθηναίους ἀπό τόν Οινόβιο. . Εἶναι βέβαιο ὅτι ὁ ἱστορικός ἐπανῆλθε στην πόλη του , καθώς ὁ ἴδιος ἀναφέρει ὅτι αντίκρισε κατεδαφισμένα τά τείχη του Πειραιᾶ ( (Α΄ ( 93), 93), 93), μετά ὅμως ἀπό σύντομη παραμονή πιθανώς ἐπέστρεψε στῇ Θρᾴκη , ὅπου ζούσε ἤδη ἐπί δύο δεκαετίες. . Ἐξάλλου εἶναι λογικό νᾷ υποτεθεί ὅτι διαφωνούσε τόσο με τό καθεστώς τῶν Τριάκοντα τυράννων που επιβλήθηκε ἀρχικά στην πόλη, , όσο καί με τό δημοκρατικό πολίτευμα που τό διαδέχθηκε καί δεν έμοιαζε με τῇ δημοκρατία του Περικλή. . Ο ἀκριβής χρόνος καί ὁ τόπος του θανάτου του παραμένει ἄγνωστοι . Ἀπό μια ἀναφορά που κάνει στον βασιλιά τῆς Μακεδονίας Αρχέλαο, , του ὁποίου τῇ βασιλεία αντιμετωπίζει ὡς τελειωμένη, , προκύπτει ὅτι ζούσε τό 399 π . Χ ., ἔτος θανάτου του Αρχέλαου. . Δεν ἀναφέρεται ὅμως στην ανοικοδόμηση τῶν τειχῶν ἀπό τόν Κόνωνα τό 394 π . Χ ., ὁπότε μπορεί νᾷ υποτεθεί ὅτι ἐκεῖνο τό ἔτος ὁ Θουκυδίδης ήταν νεκρός . Ἴσως νᾷ ήταν νεκρός ἤδη ἀπό τό 396 π . Χ ., καθώς , στην παρέκβαση που κάνει για τό ηφαίστειο καί τις ἐκρήξεις του ( (Γ΄ ( 116), 116), 116), δεν κάνει λόγο για τῇ μεγάλη έκρηξη τῆς Αίτνας που συνέβη ἐκεῖνο τό ἔτος . Πεθαίνοντας, , άφησε τό έργο του ἡμιτελές . Η διήγηση σταματά ἀπότομα στο 411 π . Χ ., ἐνῶ τό Ἡ βιβλίο δεν περιλαμβάνει δημηγορίες, , οἱ οποίες ἀποτελοῦν τό κυριότερο γνώρισμα του τρόπου γραφῆς του Θουκυδίδη καί διανθίζουν όλο τό υπόλοιπο έργο του . Η παράδοση ἀναφέρει τήν ύπαρξη μιᾶς κόρης του μεγάλου ἱστορικοῦ , ἡ ὁποία συντήρησε καί διαφύλαξε τά γραπτά του , ἐνῶ υποστηρίχθηκε ὅτι προέβη ακόμα καί σε παρεμβάσεις καί προσθήκες στο κείμενο. .
Τό έργο του Θουκυδίδη συγκεντρώνει ὅλα τά στοιχεῖα που δικαιολογοῦν τόν χαρακτηρισμό του ὡς κλασικού. . Ο λιτός καί περιεκτικός τρόπος παρουσίασης του Πελοποννησιακοῦ πολέμου καί ἡ ανάδειξη τῶν επιμέρους γεγονότων σε αἰώνια παραδείγματα τῆς ανθρώπινης συμπεριφοράς καθιστούν τῇ συγγραφή του « «αιώνιο κτῆμα », ὅπως επιθυμούσε ὁ ἴδιος . Ο Θουκυδίδης ὑπῆρξε γνήσιο τέκνο τῆς ἐποχῆς του καί επηρεάσθηκε ἀπό τό πνεῦμα τῆς λογικῆς καί τῆς αμφισβήτησης που προέβαλλαν οἱ σοφιστές, , χωρίς ὅμως νᾷ καταλήξει στον μηδενισμό καί τήν τυχοδιωκτική νοοτροπία του Ἀλκιβιάδη . Ἀντίθετα , προσπάθησε νᾷ προσδιορίσει κανόνες , αντίστοιχους σε ἀξία καί βαρύτητα με τούς φυσικούς νόμους , οἱ ὁποῖοι ελέγχουν μια ἀπό τις σημαντικότερες πτυχές τῆς ανθρώπινης συμπεριφοράς , τήν επιδίωξη τῆς δύναμης. . Η δύναμη στο έργο του συνιστά τῇ σπουδαιότερη κινητήρια δύναμη τῆς πολιτικῆς πρακτικῆς καί , ὅταν ὁ Θουκυδίδης ἀναφέρεται στην πολιτική , επικεντρώνει τό ἐνδιαφέρον του στις επαφές καί συγκρούσεις μεταξύ τῶν διαφόρων πόλεων , ὑποτάσσοντας τήν ἐσωτερική πολιτική δραστηριότητα στις εξωτερικές σχέσεις . Τό έργο του ἀποτελεῖ καταγραφή σύγχρονων με αὐτόν γεγονότων , όχι στοιχείων του παρελθόντος . Ο τίτλος του ἱστορικοῦ ὅμως του ἀνήκει ἀπόλυτα , καθώς τά γεγονότα τίθενται στο κέντρο τῆς προσοχῆς του καί ἑρμηνεύονται ἱστορικά , με δάση τήν ἀφετηρία τούς καί τις απώτερες συνέπειες τούς . Ο Θουκυδίδης ὑπῆρξε παράλληλα ἔνας μεγάλος πολιτικός νοῦς , ὁ πρῶτος που αντιμετώπισε με ἐπιστημονικά κριτήρια τό πολιτικό φαινόμενο, , πάντα ὅμως ἀπό ἱστορική πλευρά , καθώς , σε αντίθεση με πολλούς μεταγενέστερους, , δεν εκμεταλλεύθηκε τήν ἱστορία για νᾷ στηρίξει μια πολιτική θέση, , ἀλλά αξιοποίησε τήν πολιτική για νᾷ συγγράψει ἱστορία .



ιστορία.



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ



(1)



(1) Θουκυδίδης : ΙΣΤΟΡΙ Ἁ .
(2) Κ . Δ . Γεωργούλης: : λῆμμα « Θουκυδίδης », ΝΕΩΤΕΡΟΝ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ ΗΛΙΟΥ
(3) Werner Werner Werner Jaeger: Jaeger: Jaeger: Jaeger: Jaeger: ΠΑΙΔΕΙΑ, , Εκδ. . Παιδεία , Ἁ 9 Α9ήνα 1968.
(4) Albin 9 Albin Albin Albin Lesky: 9 Lesky: Lesky: Lesky: Lesky: Lesky: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ, , Εκδ. . Ἀδελφῶν Κυριακίδη, , Θεσσαλονίκη 1990. Θεσσαλονίκη
(5)T.A.
(5)T.A. Θεσσαλονίκη Sinclair: Sinclair: Sinclair: Sinclair: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΕΩΣ, , Εκδ. . Παπαζήση, , Αθήνα 1969.